کاربر گرامی، در این برگه با پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14 آشنا می شوید. فرا معلم سعی کرده پس از گردآوری درسنامه علوم نهم فصل 14 : جانوران مهره دار شما را با پاسخنامه فعالیت های علوم نهم فصل 14 آشنا کند تا به نقاط ضعف و قوت خود آشنا شده و آموزش خود را بهبود ببخشید.
مرور فصل: پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
گفت و گو کنید صفحه 152
بیش تر ماهی ها شکل دوکی دارند و سطح بدنشان لغزنده است.
دوکی بودن بدن باعث کاهش اصطکاک بین آب و بدن ماهی می شود و به راحتی می تواند در آب حرکت کند.
اگر ماهی ها به صورت مکعب یا کره بودند، نمی توانستند با این سرعت حرکت کنند.
در مورد لغزنده بودن بدن ماهی نیز، این مواد نقش کاهش دهنده اصطکاک را دارند که به ماهی در حرکت و فرار از دست صیاد کمک می کنند.
همچنین پولک ها سطح بدن ماهی را می پوشانند.
جهت آنها رو به عقب است و هر پولک جلویی روی پولک عقبی قرار دارد تا به ماهی کمک کند، هنگام حرکت رو به جلو هم اصطکاک کم شود و هم پوشش ایجاد شود.
جمع آوری اطلاعات صفحه 153
تعداد باله ها در ماهی ها متفاوت است؛ معمولاً هفت عدد را مطرح می کنند ولی در بعضی ماهی ها بیشتر است.
باله ها به دو دستهٔ فرد و زوج تقسیم می شوند.
باله های فرد شامل بالهٔ پشتی، مخرجی و دمی می شوند.
در برخی ماهیان، تعداد بالهٔ پشتی از یک عدد بیشتر است.
باله های زوج شامل باله های سینه ای و شکمی یا لگنی می شوند.
محل بالهٔ شکمی در بدن ماهیان مختلف متغیر است که برای شناسایی ماهیان اهمیت دارد.
عامل اصلی حرکت در ماهی ها بالهٔ دمی است.
باله های سینه ای و شکمی ضمن کمک به حرکت برای برقراری تعادل، چرخش و ترمز مورد استفاده قرار می گیرند.
با حرکت دادن یکی از باله ها جهت آن تغییر می کند و با قرارگرفتن آنها در مقابل آب، سرعت حرکت ماهی کاهش می یابد.
فعالیت صفحه 153 – پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
ابتدا شکل ماهی انواع باله ها و حرکت آنها، پولک ها، خط جانبی، سرپوش آبششی و آبشش ها را بررسی کنید.
با قیچی یکی از سرپوش های آبششی را از انتها ببرید تا آبشش ها را بهتر بتوانید مطالعه کنید.
کمان های آبششی، رشته های آبششی و خارهای آبششی را مشاهده کنید و تعداد آنها را بشمارید.
کمان آبششی در هر طرف چهار عدد است که روی هر کدام دو ردیف رشته های آبششی قرار دارند.
می توانید کمان ها را از انتها ببرید و آنها را خارج کنید.
خط جانبی را مشاهده و بررسی کنید.
پولک ها در این قسمت با بقیهٔ پولک ها متفاوت اند.
این پولک ها سوراخی دارند که از رو به روی هم قرارگرفتن آنها کانال جانبی تشکیل می شود که همان خط جانبی است و درون آن گیرنده های مکانیکی (لمس) قرار دارند که مخصوص ماهی ها است.
ماهی با وجود این گیرنده ها به راحتی، حرکت آب یا اجسام اطراف خود را حس می کند.
مشاهدهٔ اندام های درون ماهی
برای مشاهدهٔ اندام های درون ماهی لازم است حفرهٔ شکم ماهی را باز نماییم (شکل 2- 14)
برای این منظور نوک قیچی را در قسمت مخرج وارد می کنیم و برش طولی را به سمت جلو ادامه می دهیم تا به پایهٔ باله های سینه ای برسیم (1).
سعی کنید قیچی را زیاد در محوطهٔ شکمی فرو نکنید.
ولی پوست و ماهیچه های شکمی آن باید بریده شود.
پس از این برش، دو برش عرضی را از برش قبلی به سمت بالا ادامه می دهیم؛ یکی در جلو و دیگری در قسمت عقب (2 و 3).
قطعهٔ بریده شده را بالا نگه می داریم و با یک برش دیگر آن را از بدن ماهی جدا می کنیم (4).
با باز شدن محوطهٔ شکمی، اندا مهای دستگاه های مختلف مشخص می شود.
در نگاه اول سکوم های معدی، کبد، طحال و دستگاه تولیدمثلی دیده می شود.
جنسیت ماهی :
اگر ماهی ماده باشد، تخمدان ها با تعداد زیادی تخمک در درون آن مشخص است که به رنگ نارنجی متمایل به قهوه ای دیده می شود و با لولهٔ تخم بر (اویداکت) به مخرج متصل می شود.
اگر ماهی نر باشد، بیضه ها به صورت دو تودهٔ صورتی رنگ مایل به سفید یکنواخت دیده می شودکه با لولهٔ (اسپرم بر) به محل خروج یعنی مخرج متصل است.
با وارد کردن سوند یا ابزار مشابه به داخل دهان ماهی، و ادامهٔ آن محل مری مشخص می شود که لوله ای کوتاه است.
مری با پهن شدن به معده متصل است که از بقیهٔ قسمت های دستگاه گوارش پهن تر است.
معده پس از خمیده شدن به روده ها متصل می شود که بخش های جدایی ندارند.
ولی ابتدای آن را رودهٔ کوچک و انتهای آن را رودهٔ بزرگ می گویند که پهن تر است.
درون خمیدگی ابتدایی روده و بین روده بند (مزانتر) لوزالمعده را ببینید که در کنار آن بخش قرمز تیر های وجود دارد که همان طحال است.
در کنار معده و ابتدای روده اندام های رشته مانندی وجود دارند که سکوم های معدی و روده ای نام دارند.
این بخش ها با تعداد زیاد و دراز بودن باعث افزایش سطح جذب در دستگاه گوارش می شوند.
بیش تر جذب مواد غذایی در این قسمت ها انجام می شود.
در قسمت جلوی محوطهٔ زیر مری کبد با رنگ قرمز تیره مشخص است که در وسط قطعات آن کیسهٔ سبز رنگ صفرا نیز دیده می شود.
دستگاه دفع ادرار آن شامل دو عدد کلیهٔ دراز و کشیده که شامل چند قطعه است و به سقف محوطهٔ شکمی چسبیده است و لولهٔ میزنای کلیه را به یک مثانهٔ کوچک متصل می کند.
بین کلیه ها و دستگاه گوارشی، بادکنک شنا یا مثانهٔ هوادار را می توان دید که اگر هوای آن خارج نشده باشد، بادکنک مانند است.
بادکنک شنا:
بادکنک شنا از جلو به مری و از عقب به نزدیک مخرج متصل است.
هوای آن از طریق شبکهٔ مویرگی موجود در دیوارهٔ آن کم و زیاد می شود.
وجود این بادکنک به ماهی کمک می کند تا بتواند در سطوح مختلف شنا کند.
کم یا زیاد شدن هوای درون آن جرم حجمی ماهی را تغییر می دهد و باعث بالا یا پایین رفتن ماهی می شود. دستگاه گردش خون آن شامل یک قلب دو حفره ای است که در محوطه ای به نام پریکاردیم قرار دارد.
در فاصلهٔ دو بالهٔ سینه ای برش را ادامه دهید تا وارد این محوطه شوید.
بطن، روشن تر و دهلیز، تیره تر دیده می شود.
و پیاز آئورتی سفید رنگ و آئورت شکمی را متصل به بطن می بینید و سینوس سیاهرگی و سیاهرگ شکمی را متصل به دهلیز مشاهده می کنید.
با بریدن رگ ها می توانید قلب را خارج کنید.
جمع آوری اطلاعات صفحه 154- پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
ماهی های خاویاری:
از خانوادهٔ تاس ماهیان و آبزیان کم نظیری هستند که قدمتی چند صد میلیون ساله دارند و به عصر ژوراسیک برمی گردند.
از این رو به آنها فسیل های زنده نیز می گویند، که تا به امروز زنده مانده اند.
از نظر تعداد گونه ها 27 گونه و زیرگونه از این ماهیان در جهان وجود دارند.
از این تعداد پنج گونهٔ آن در دریای خزر زندگی می کنند؛ دریایی که خود به تنهایی 93% ذخائر ماهیان خاویاری را در خود جای داده است.
ارزش ماهیان خاویاری نه به دلیل استفاده از گوشت آنان، که به دلیل تخم (تخمک) آنان است.
تخمک خاویار به مروارید سیاه مشهور است که آن را به صورت خام یا همراه تخم مرغ و سبزیجات معطر مصرف می کنند که بسیار پر کالری و انرژی زاست.
خاویار انواع گوناگونی دارد؛ مثل خاویار طلایی، سرخ و سیاه که نوع سیاه آن از ارزش قابل توجهی برخوردار است.
ماهیان خاویاری که در دریای خزر زندگی می کنند به ترتیب کیفیت عبارت اند از : فیل ماهی، قره برون یا ماهی خاویاری ایران، گلد یا ماهی روس، ماهی شیپ و ماهی ازون برون.
گفت و گو کنید صفحه 155
علت نام گذاری این جانداران این است که دست و پای کوتاه دارند یا اصلاً ندارند.
به همین دلیل هنگام حرکت، بخش هایی از بدن به ویژه شکم روی زمین کشیده می شود.
جمع آوری اطلاعات صفحه 156
انواع سم مارها در دو گروه تقسیم می شوند:
هموتوکسین یا زهرهای مختل کنندهٔ جریان خون
نوروتوکسین یا زهرهای مختل کنندهٔ جریان عصبی
نوع اول روی یاخته های خونی و رگ ها اثر، و آنها را تجزیه می کنند که از برجسته ترین نشانه های این نوع زهر، عدم انعقاد خون است.
نوع دوم یعنی نوروتوکسین روی اعصاب کنترل کنندهٔ دستگاه ها به ویژه قلب تنفس و سامانهٔ عضلاتی اثر، و آنها را فلج می کند.
معمولاً با توجه به نوع مار، هر دو نوع سم با غلظتی متفاوت با یکدیگر مخلوط هستند؛ مثلاً افعی ها بیشتر سم مختل کنندهٔ جریان خون را دارند در حالی که مارهای کبری زهرشان روی سامانهٔ عصبی بدن، اثرگذارتر است.
کاربرد سم مارها:
در تهيه و توليد انواع دارو ها و پادزهر ها، درمان سرطان سینه، درمان حمله قلبی، درمان سکته قلبی، درمان فشار خون بالا، درمان آرتروز، درمان بیماری مرتبط با عصب شناسی.
جمع آوری اطلاعات صفحه 157- پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
تغییر رنگ در آفتاب پرست :
آفتاب پرست ها با تغییر رنگ محیط به سرعت تغییر رنگ می دهند.
بر خلاف نظر عامه، که تصور می کنند با هدف استتار این کار انجام می شود ولی این واکنش، بیشتر اوقات عصبی و نشانهٔ وارد شدن تنش به آنها است.
تغییر رنگ آنها در اثر وجود یاخته ایی است به نام کروماتوفورس که در قسمت زیرین پوست قرار دارند و در سه لایه قرارگرفته اند.
لایه زیرین رنگدانهٔ سیاه، لایه میانی رنگدانهٔ آبی و لایه رویی رنگدانهٔ زرد و قرمز دارند.
بین این یاخته ها فضاهای بین یاخته ای هست که به این رنگدانه ها اجازهٔ حرکت می دهند.
حرکت این مواد و قرارگرفتن این رنگدانه ها در محل های مختلف ترکیب رنگی مختلفی را به وجود می آورد که نشانهٔ آن بروز تغییر رنگ است.
مارمولک هنگام احساس خطر و در تماس موجود با دمش، دم خود را قطع می کند.
این ویژگی، که به نام اتوتومی (خودبری) معروف است با انقباض ماهیچه های دم انجام می شود و قسمتی از دم که ارتباط بین مهر های ضعیفی را دارد از بدن جدا می شود.
دم پس از جداشدن در اثر وجود پیام عصبی در اعصاب آن تا مدتی تکان می خورد این حالت باعث می شود توجه صیاد به دم جلب شود و جاندار از مهلکه فرار کند.
فعالیت صفحه 158- پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
انواع پر:
شاه پرها:
شاه پرها که در بال برای پرواز و در دم برای صعود و سقوط مورد استفاده قرار می گیرند، پرهای بلندی هستند که شکل آنها با هم متفاوت است. در دم یکنواخت ولی در بال کمی خمیده هستند.
شاه پرها استحکام خیلی زیادی دارند.
پوش پرها:
پوشش بدن را در سطح انجام می دهند و در محل هایی که لازم است انحنایی ایجاد شود، با خمیدگی و چینش روی هم، آن را ایجاد می کنند.
مثلاً روی سر، جلوی بال یا جلوی چینه دان که باید انحنا داشته باشد، پوش پرها آن را ایجاد می کنند.
کرک پرها:
کرک پرها که خیلی ریز هستند و نزدیک پوست قرار دارند به صورت فشرده و در کنار هم قرار
گرفته اند و به بدن حالت عایق را می دهند.
جوجه ها در ابتدای تولد فقط کرک دارند و بقیهٔ پرها بعداً ظاهر می شود.
فعالیت صفحه 162- پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 14
اهمیت گراز:
گراز پوزهٔ دراز و محکمی دارد و بیشتر از ریشهٔ گیاهان تغذیه می کند؛ هنگام خوردن غذاهای گیاهی خاک را شخم می زند.
در بیابان ها، علفزارها و جنگل هایی که گراز وجود دارد به دلیل زیر و رو شدن خاک و پاشیده شدن آن روی دانه های گیاهان، رویش گیاهان و تنوع آنها بیشتر است. به همین دلیل به آنها تراکتور طبیعت گفته می شود.
البته وجود گرازها در زمین های کشاورزی باعث از بین بردن محصولات کشاورزی می شود.
شخم زدن زمین توسط گرازها خصوصاً در زمستان علاوه بر هوا دهی خاک و نابودی لارو آفات، غذا را برای پرندگان و گونه های دیگر بیرون می آورند.
این عمل، نوعی رابطه همسفرگی بین آنها برقرار است.
اهمیت خرس در جنگل:
خرس ها جانوران همه چیز خوارند ولی در بیشتر اوقات سال از دانه و میوه های گیاهان استفاده می کنند.
پس از خوردن اینها تعداد زیادی از دانه ها به همراه مدفوع خرس دفع می شود.
دانه ها در محیط های مختلف جنگل پخش می شوند و چون همراه مواد زائد خرس روی زمین قرار می گیرند. با رسیدن رطوبت به دانه ها رویش کرده و سریعاً رشد می کنند.
به این ترتیب باعث افزایش درختان جنگلی و حفظ محیط زیست می شود.
تدریس در مدارس نمونه دولتی و استعداد های درخشان
مدرس ضمن خدمت فرهنگیان
تولید نرم افزار های آموزشی علوم تجربی متنا ،
مولف کتاب های کمک آموزشی و همکاری با انتشارات منتشران و اقلیم مهر
خیلی ممنون جوابها خیلی کامل بود🌹
سلام لطفا جواب سوالهای علوم تکمیلی نهم روهم بزارید مرسی❤
عالی