درسنامه علوم ششم درس 2 : سرگذشت دفتر من

درسنامه (خلاصه ، جزوه و نکات) علوم ششم درس دوم : سرگذشت دفتر من

در این نوشته به درسنامه (خلاصه ، جزوه و نکات) علوم ششم درس 2 : سرگذشت دفتر من می پردازیم. توصیه می شود پس از خواندن درس نامه نمونه سوال وپاسخ نامه ی آن را نیز دنبال کرده و سطح دانش خود را تحلیل کنید.

درس در یک نگاه

در این درس، کاربران گرامی با محتوای درس 2 که در قالب ،کاغذ و فرایند کاغذسازی و با نام سرگذشت دفتر من طراحی شده است آشنا خواهند شد.

این درس زمینه محور است یعنی مفاهیم موردنظر به کمک زمینه یا تِمِ»کاغذ و کارخانهٔ کاغذسازی  « کشف خواهند شد.

به عبارت دیگر، کاغذ و کارخانهٔ کاغذسازی به عنوان بستری انتخاب شده است تا آموزش مفاهیم مربوط به ماده به کمک مسائل علمی،زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی مرتبط با فرایند کاغذسازی محقق شود.

 نقشه مفهومی درس 2

نیاکان ما و مردمان گذشته، آثار علمی، فرهنگی، هنری و اجتماعی خودشان را روی چیز هایی مانند  نقّاشی روی دیوار غار ، روی چرم ، روی چوب و یا  سنگ و غیره بکار می بردند.

نقاشی روی چرم

نوشته روی چوب

نوشته روی سنگ

نوشته روی دیوار

با گذشت زمان، جمعیت کره ی زمین افزایش پیدا کرد، در نتیجه اطّلاعات علمی و آثار فرهنگی و اجتماعی زیادی تولید شد و لازم شد به گونه ای این اطلاعات ثبت و نگهداری شود برای حلّ این مشکل، انسان به فکر روش های جدید افتاد مثلا یکی از این روش ها اختراع و تولید کاغذ بود.

انواع مواد

1) مواد طبیعی

هر ماده ای که در طبیعت به همان شکلی یافت شود که استفاده می شود، ماده طبیعی نام دارد انسان های گذشته بدون اینکه تغییر زیادی در آن ها ایجاد کنند، از آن ها برای نوشتن، نقّاشی کردن و… استفاده می کردند. این مواد، موادّ طبیعی هستند.مانند: اکسیژن، نیتروژن، نفت خام، ماسه، نیز به کار رفته در حصیر، فلز طلا، آب، سنگ، چوب، میوه، چرم، پوست، پنبه و سنگ آهن و…

2) مواد مصنوعی

موادی هستند که انسان آنها را از ماده موجود در طبیعت می سازد. این مواد به شکلی که وجود دارند در طبیعت یافت نمی شوند،مانند: فلزهای آهن، آلومینیم، پلاستیک، مداد، شمع، شیشه و…

مواد مصنوعی :بیشتر مواد و وسایلی که امروزه ما از آن ها استفاده می کنیم، به طور طبیعی یافت نمی شوند، بلکه آن ها را از موادّ موجود در طبیعت می سازند.  این مواد، موادّ مصنوعی نامیده می شوند. مانند هریک از موارد زیر کاغذ یکی از مواد مصنوعی است که کاربرد بسیار گسترده ای در زندگی ما پیدا کرده است.

کاغذ به ماده‌ای گفته می‌شود که از خمیر کتان یا پنبه یا کنف یا چوب یا ضایعات کشاورزی یا بعضی گیاهان مثل بامبو و… ساخته شود و به کار نوشتن آید و در اصطلاح علمی عبارت است از تراکم الیاف سلولزی که به‌طور نامنظم داخل یکدیگر شده و در نتیجه یک مادهٔ فشرده را می‌دهد که در ابعاد و اوزان مختلف بدست می‌آید.در شکل زیر برخی از کاربردهای کاغذ نشان داده شده است.

کاغذ از زمان اختراع آن تا به امروز قابل اعتمادترین وسیله انتقال اندیشه بشر بوده‌است و نقش مهمی در جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات و دانش بشر که نتیجه‌ای از تجربیات و تفکرات اوست دارد و از این رو با پیدایش مرکب و صنعت چاپ و مواد رنگ دار این اندیشه بشری با ابزار نوین درآمیخت و به صورت یک پدیدهٔ مهم، امروزه با آن برخورد می‌گردد.

مصرف کاغذ با اختراع آن همراه بوده‌است در حدود 700 سال پس از میلاد مسیح، مسلمانان در سرزمینی به نام سمرقند(یکی از شهرهای ایران قدیم که امروزه یکی از شهرهای کشور ازبکستان است) به دانش ساخت کاغذ دست یافتند. با پیشرفت اطلاعات و معلومات بشر از دانش رنگ، کاغذهای رنگی برای جلب توجه و زیبایی و مقوا و کارتن‌های رنگ آمیزی شده برای بسته‌بندی و بالاخره جعبه‌های شیرینی و شکلات برای مصرف خانگی و نظایر این‌ها همه دلیل بر دانش برتر و استفاده بشر از این صنعت و اختراع است که روز به روز رو به توسعه و تکامل می‌باشد و در تاریخ از آن یاد شده‌است.در این درس کتاب ( علوم ششم درس 2 : سرگذشت دفتر من) مراحل تولید کاغذ را بررسی می کنیم.

از درخت تا کاغذ

کاغذ یک ماده مصنوعی است که از مواد گوناگونی بدست می‌آید. ماده اصلی ساخت کاغذ چوب است. می‌توان از پنبه، نیشکر و… نیز کاغذ ساخت. برای ساخت کاغذ از دو روش متفاوت استفاده می‌شود.

۶ مرحله اصلی ساخت کاغذ از چوب عبارتند از:

1. قطع درختان
2. حمل الوار به کارخانه
3.  کندن پوست درختان
4. تبدیل درختان به تکه‌های ریز چوب و تهیه چیپس چوب
5.  از بین بردن رنگ زرد چوب و مخلوط چیپس چوب با آب و مواد شیمیایی
6.  خشک کردن خمیر کاغذ و تهیه کاغذ

قطع درختان

حمل الوار به کارخانه

کندن پوست درختان

تبدیل درختان به تکه‌های ریز چوب و تهیه چیپس چوب

از بین بردن رنگ زرد چوب و مخلوط چیپس چوب با آب و مواد شیمیایی

خشک کردن خمیر کاغذ و تهیه کاغذ

یکی از مراحل تبدیل درخت به کاغذ از بین بردن رنگ زرد چوب است.از مواد مختلفی برای رنگ بری استفاده می شود.

از آب اکسیژنه( هیدروژن پر اکسید ) برای سفید کردن چوب، خمیر کاغذ، الیاف پارچه، نخ ابریشم، پشم، مو و الیاف مصنوعی مانند نایلون ( پلی استر) استفاده می شود.

آب اکسیژنه( هیدروژن پر اکسید )

 این ماده همچنین می تواند با مواد شیمیایی دیگر مانند پرمنگنات پتاسیم واکنش نشان داده و رنگ آنها را تغییر داده یا از بین ببرد.

کلر و آب ژاول( سفیدکننده) نیز مانند آب اکسیژنه رنگبر و سفیدکننده هستند.و در صنایع کاغذ سازی کاربرد دارند.

گاز کلر یک نافلز با رنگ زرد متمایل به سبز است.  این گاز از هوا سنگین تر است. از این رو هنگام آزاد شدن در محیط بر  روی زمین می خوابد.

 کلر بسیار سمی است و توانایی از بین بردن میکروب ها را دارد. به همین دلیل از این گاز برای ضد عفونی کردن و گندزدایی استفاده می شود.

انوع کاغذ

با افزودن مواد شیمیایی مختلف به خمیر کاغذ، می توان انواع مختلفی از کاغذها را تهیّه کرد.

امروزه بیش از ۳۰۰۰ نوع کاغذ مختلف، برای مصارف گوناگون، تولید شده و در دسترس وجود دارد. ولی در صنعت کاغذسازی انواع کاغذ را به چهار گروه تقسیم می کنند:
الف) کاغذ و مقوای گرافیکی
ب) انواع مقوای بسته بندی
ج) کاغذهای بهداشتی
د) کاغذهای صنعتی برای مصارف الکترونیکی

مصرف کننده کاغذ نیز معمولاً انواع کاغذ را نسبت به مورد استفاده آن به انواع مختلف تقسیم ونام گذاری می کند : کاغذ تحریر، کاغذ روزنامه ، کاغذ بایپل ، مقوای جلد، کاغذ کتاب و کاغذ پاکت، بعضی از انواع کاغذهای معمولی می باشند. بطور کلی انواع کاغذهای مورد استفاده در صنعت چاپ به شرح زیر می باشند:

كاغذ تحریر ، كاغذ خود كپی ، مقوای كارتی، مقوای پشت طوسی ، مقوای پشت كرم یا زرد، كاغذ پلاستیكی، كاغذ پشت چسبدار، كاغذ كرافت یا كاهی ، كاغذ غیر قابل نسخه برداری

در علوم ششم درس 2 : سرگذشت دفتر من همچنین به مشکلات استفاده از کاغذ در آلودگی محیط زیت پرداخته شده است.

قطع بیش از حدّ درختان جنگل چه آسیبی به چرخه ی حیات جانداران خواهد زد؟

تولید اکسیژن مورد نیاز برای تنفس جانوران دیگر متوقف می شود در نتیجه ممکناست بسیاری از موجودات زنده موجود در طبیعت با از بین رفتن درختان از بین بروند.از بین رفتن جنگل ها یکی از عوامل مهم و موثر در تغییرات آب و هوایی کره زمین است.

                                                         چرخه مواد

جنگل ها اکوسیستم پیچیده ای هستند که به هر صورت در این سیاره نقش مهمی را ایفا  می کنند.  هنگامی که آنها تخریب می شوند، می توان منتظر حوادثی زنجیره ای زیر  بود.

1. از دست دادن گونه های گیاهی و جانوری

2. تغیییر  ثبات چرخه آب

3. فرسایش خاک

راه های مناسب حفظ منابع طبیعی

1)  بازیافت

2)  مصرف دوباره : مثلا از شیشه خیار شور  به عنوان ظرف ادویه استفاده کنیم.

3) کاهش مصرف: اگر امکان دارد چیز های دیگر جایگزین کنیم مثلا به جای نامه کاغذی از پست الکترونیک استفاده کنیم.و مصرف کاغذ را کاهش دهیم.

کاغذ هایی را که  می توان بازیافت کرد.

مقوا و مواد مقوایی شامل بسته بندی های مواد غذایی خشک، قوطی های کاغذی,روزنامه و کاغذهای باکیفیت تر ( مثل دفترچه ها، کاغذ کپی، سربرگ‌ها و پاکت ها ) همه قابل بازیافت هستند.

کاغذ های قابل بازیافت

کاغذهای غیر قابل بازیافت

کاغذهای غیر قابل بازیافت

در میان کاغذ هایی که ما از آن ها استفاده می کنیم کاغذ هایی هستند که غیر قابل بازیافت هستند.

1)      کاغذهایی که مصرف بهداشتی دارند مانند دستمال کاغذی

2)    کاغذهایی که به مواد غذایی آغشته اند مانند جعبه ی پیتزا

3)     کاغذهایی که به مواد نفتی آغشته اند مانند برخی از کاغذهای رنگی

4)    کاغذهایی که خود از طریق بازیافت تولید شده اند.

مراحل باز یافت کاغذ به کمک تصویر

مراحل باز یافت کاغذ به کمک تصویر در  علوم ششم درس دوم : سرگذشت دفتر من