پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 1 ویرایش 1402
پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
در این فصل شما ابتدا با اهداف و خلاصه فصل در یک نگاه آشنا می شوید.
سپس به پاسخ فعالیت های کتاب درسی می پردازیم.
- ابتدا با فلز مس و برخی کاربردهای آن آشنا می شوید.
- سپس، واکنش پذیری فلزها را از طریق آزمایش تجربه خواهید کرد.
- با برخی نافلزها و مواد ساخته شده از آنها به ویژه برای دو عنصر اکسیژن و نیتروژن آشنا می شوید.
- براساس مدل اتمی بور، عنصرها را طبقه بندی خواهید کرد.
- ویژگی های جدول طبقه بندی را مورد بررسی قرار می دهید.
- در پایان با بررسی الیاف طبیعی و مصنوعی با پلیمرهای طبیعی و مصنوعی و کاربرد آنها در زندگی روزمره، آشنا می شوید.
خلاصه فصل در یک نگاه : پاسخ نامه فعالیت های علوم نهم فصل 1 ویرایش 1402
فلزها: بیشتر عنصرهای جدول تناوبی فلزند. فلزها به دو دسته فلزهای اصلی و فلزهای واسطه دسته بندی می شوند.
فلزهای قلیایی: این گروه شامل فلزهای لیتیم، سدیم، پتاسیم، روبیدیم، سزیم و فرانسیم است که در آخرین لایه خود یک الکترون دارند. این فلزها فعالاند و به سرعت با رطوبت و اکسیژن هوا واکنش می دهند. از بین این فلزها، دو عنصر سدیم و پتاسیم برای بدن ما بسیار ضروری هستند.
این دو از طریق برقکافت سدیم هیدروکسید (سود) و پتاسیم هیدروکسید (پتاس) مذاب، شناسایی شده اند. یکی از ترکیب های مهم سدیم، نمک سدیم کلرید است که برای نگهداری و مزه دادن به غذاها به کار می رود.
فلزهای قلیایی و نمکهای آنها کاربردهای گسترده ای دارند. این فلزها با تابش نور، الکترون منتشر می کنند. سزیم، که آسانتر از دیگر فلزهای قلیایی الکترون از دست می دهد در ساخت فوتوسل ها یعنی دستگاه های نورسنج مانند ماشین حساب نوری به کار می رود. لامپ بخار سدیم که نور زرد رنگی دارد، برای چراغ های روشنایی در بزرگراه ها به کار می رود.
فلزهای قلیایی خاکی: این گروه شامل عنصرهای بریلیم، منیزیم، کلسیم، استرانسیم و باریم است که در آخرین لایه ِ خود دو الکترون دارند. منیزیم و کلسیم جزءفراوان ترین عنصرهای پوسته جامد زمین هستند که به شکل سولفات و کربنات در معادن و کانی ها یافت می شوند. کلسیم و باریم با آب سرد واکنش می دهند؛ اما منیزیم فقط با آب جوش واکنش می دهد.
بریلیم، سبک ترین فلز قلیایی خاکی بیشتر به همراه مس، نیکل و دیگر فلزها در آلیاژها به کار می رود. هنگامی که اندکی بریلیم به مس افزوده میشود با حفظ رسانایی خوب مس، استحکام و مقاومت آن در برابر خوردگی افزایش می یابد.
فلزهای دستۀ p جدول تناوبی عناصر: در دسته p اغلب عنصرها نافلزند؛ اما عنصرهایی چون قلع (Sn ) و سرب (pb) لانتانید ها یافت می شوند که کاربرد زیادی در صنعت دارند.
فلزهای واسطه: بیشتر فلزهایی که در زندگی روزمره به صورت خالص یا آلیاژ از آنها استفاده می ِ شود، جزء واسطه های dهستند. این فلزها در ابزارهایی مانند سکه، باتری، دوربین، ظرف غذاخوری، لوازم آشپزخانه، لوازم خانه، انواع خودرو، رایانه، تلفن همراه و… به کار می روند. در بین فلزهای واسطه، فلزهایی مانندکروم، آهن، نیکل، مس، روی، نقره، طلا و پالادیوم، کاربرد بیشتری دارند.
اغلب این عنصرها به صورت سنگ معدن یافت میشوند. آهن و کروم از معروفترین این فلزها هستند. مهمترین محصول آهن، فولاد است. فولاد آلیاژی از آهن، کربن و منگنز است. نیکروم آلیاژی از نیکل و کروم به نسبت 60به 40است که برای سیم های مولد گرما در وسایل الکتریکی مانند سشوار و برشته کن به کار می رود .
به توجه به اهمیت عنصر مس در این قسمت توضیحات بیشتر و جایگاه آن در ایران می پردازیم.
جداسازی عنصر مس از سنگ معدن و جایگاه آن در ایران
معادن مس در ایران فراوان است.
پژوهش ها نشان می دهد که ایران روی کمربند مس جهانی قرار دارد.
این کمربند از جنوب شرقی ایران آغاز شده است و تا شمال غربی و نواحی آذربایجان ادامه می یابد.
سنگ معدن های مس در ایران گوناگون است و شامل کربنات بازی، سولفید و اکسید است.
سنگ معدن ناخالص را، که عیار مس در آن در حدود 1% است، پس از عملیات انفجار معدن، با بیل های الکتریکی جمع آوری، و پس از آسیاب کردن به واحد پر عیارسازی منتقل می کنند.
سپس تغلیظ سنگ معدن به روش شناورسازی انجام شود.
روش شناورسازی
برای جداکردن فیزیکی بسیاری ناخالصی ها از سنگ های معدنی به کار می رود.
گرد سنگ معدن ناخالص را با برخی روغنهای معدنی مناسب، آب و مواد صابونی کف زا در یک مخزن بزرگ وارد می کنند و جریان هوای فشرده را عبور می دهند.
مادهٔ روغنی و مایع کف زا به سطح ذره های مس سولفید می چسبند و آنها را شناور می کنند؛ اما آب به سطح ذره های سنگین تر ناخالصی ها می چسبد و مخلوط در جریان هم زدن ته نشین، و از مجرای پایین خارج می شود.
با عمل شناورسازی، عیار مس در سنگ معدن سرچشمه تا 32 % افزایش می یابد.
محصول تغلیظ شده سپس تجزیهٔ شیمیایی می شود تا نوع و مقدار ناخالصی های آن مشخص شود.
با ریختن آن به همراه کمک ذوب آهکی یا سیلیسی در کورهٔ ذوب، بخش مهمی از ناخالصی ها به صورت سرباره جدا می شود تا عیار مس در آن به 42 درصد برسد.
با دمیدن هوای گرم در حجم کنترل شده در کورهٔ مبدل واکنش اکسایش مس سولفید تا مرز تشکیل فلز آزاد انجام می گیرد و فلز مس با عیار 99/3 به صورت مذاب آزاد می شود.
وجود اندکی ناخالصی در فلز مس به شدت بر رسانایی الکتریکی آن اثرمی کند و آن را کاهش می دهد.
برای رساندن عیار فلز مس به حداکثر، آن را تصفیهٔ الکتریکی می کنند.
در سلول الکترولیتی، که به این منظور به کار می رود، تیغه های مس ناخالص را به عنوان آند و تیغه های نازک از فلز مس خالص را کاتد قرار می دهند.
محلول الکترولیت عمدتاً سولفوریک اسید رقیق است.
خود را بیازمایید صفحه 3 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
می دانید که آهن با اکسیژن به کندی واکنش می دهد و به زنگ آهن تبدیل می شود. فلز مس نیز با اکسیژن
به کندی ترکیب و به مس اکسید تبدیل می شود.
مس اکسید → گاز اکسیژن + فلز مس
درحالی که اگر یک تکه نوار منیزیم را روی شعلهٔ چراغ بگیرید، به سرعت می سوزد و نور خیره کننده ای
تولید م یکند؛ اما طلا برخلاف این سه فلز با اکسیژن ترکیب نمی شود.
متن بالا را یک بار دیگر به دقت بخوانید و به موارد زیر پاسخ دهید.
1 کدام فلز واکنش پذیری بیشتری دارد؟ نوار منیزیم
کدام فلز با اکسیژن واکنش نمی دهد؟ طلا
2 کدام فلزها واکنش پذیری کمتری دارند؟ آهن
در شرایط یکسان ظروف مسی زودتر زنگ می زند یا ظروف آهنی؟ آهنی چرا؟ واکنش پذیری آهن بیش تر از مس است.
آزمایش کنید صفحه 3 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
وسایل و مواد لازم:
بشر، کات کبود، تیغهٔ آهن، تیغهٔ منیزیم، تیغهٔ روی
1) سه بشر را شماره گذاری کنید و درون هر یک تا یک سوم حجم آن، آب بریزید.
2) یک قاشق چای خوری کات کبود در هر یک از بشر ها حل کنید.
3) در بشر شمارهٔ (1) تیغهٔ آهن، در بشر شمارهٔ (2) تیغهٔ منیزیم و در بشر شمارهٔ (3) تیغهٔ روی را قرار دهید.
4) سرعت تغییر رنگ در سه بشر را با هم مقایسه کنید.
سرعت تغییر رنگ نوار منیریم از روی بیشتر و روی ار مس بیشتر است
نتیجه می گیریم واکنش پذیری نوار منیزیم نر از روی و روی از مس بیش تر است.
5) کدام فلز واکنش پذیرتر است؟ منیزیم
فکر کنید صفحه 3 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
در شرایط یکسان ظروف مسی زودتر زنگ می زند یا ظروف آهنی؟ آهنی چرا؟ واکنش پذیری آهن بیش تر از مس است.
فکر کنید صفحه 5 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
تشابه: در هر دو مدل الکترون ها در اطراف هسته قرار دارند.
تفاوت: تعداد مدار ها و تعداد الکترون ها در اتم گوگرد در این تصویر از اکسیژن بیش تر است.
گفت و گو کنید صفحه 5
چرخه نیتروژن
نیتروژن در طبیعت در بدن جانداران و محیط غیر جاندار دائما در حال دور زدن و چرخه است. نیتروژن در پروتئینها، واحدهای ساختاری و شیمیایی همه موجودات زنده، و در مولکولهای DNA، یافت میشود. هر چند نیتروژن ۸۰ درصد جو زمین را تشکیل میدهد، جانداران نمیتوانند به طور مستقیم از آن استفاده کنند. باکتری های موجود در خاک در رابطه با چرخه مجدد نیتروژن از طریق تبدیل آن به شکلی که برای موجودات زنده دیگر قابل استفاده باشد، اهمیت زیادی دارند.
هنگامی که گیاهان و حیوانات از بین می روند، باقیمانده اجساد آنها به وسیلهٔ تجزیه کننده های موجود در خاک باکتریهای (شوره گذار) تجزیه میشود و ترکیبات نیتروژن ایجادمیشود. ممکن است این ترکیبات توسط باکتریهای شوره زدا به هوا رفته و گاز نیتروژن در هوا را تشکیل دهند. همچنین برخی صنایع برای تولید آمونیاک و کودشیمیایی آن را دریافت میکنند.
این ترکیبات همچنین توسط رعد و برق در هوا به وجود می آید. این ترکیبات به هنگام باران در آب حل شده، و جذب خاک میشوند. در درون خاک، باکتریهای نیتراتکننده این ترکیبات نیتروژنی را به نیترات تبدیل میکنند، که توسط گیاهان از طریق ریشه جذب میشوند
. حیوانات هم با خوردن گیاهان نیتروژن به دست میآورند باکتریهای تجزیهکننده نیتروژن، نیتروژن را مستقیماَ از هوا دریافت کرده و نیترات درست میکند. باکتری های تجزیهکننده نیترات این مراحل را بر عکس انجام میدهند. آنها برای تأمین انرژی از نیترات استفاده میکنند و نیتروژن را مجدداً به هوا بازمیگردانند.گیاهان نیترات را به صورت پروتیئن ذخیره میکنند.
فکر کنید صفحه 6 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
کربن و نیتروژن شباهت بیشتری با هم دارند زیرا مدار های آن ها یکسان است و عناصر آن در یک ردیف از جدول قرار دارند همچنین سیلسیم و گوگرد نیز با هم مشابه هستند و در یک ردیف جدول واقع شده اند.
فعالیت صفحه 7 – پاسخ نامه فعالیت های فصل 1 علوم نهم
تعداد مدار های این سه عنصر مشابه است و هر سه در یک ردیف از جدول تناوبی قرار می گیرند.
ادامه فعالیت صفحه 7
گفت و گو کنید صفحه 8
- اکسیژن: عنصر ضروری برای حیات بوده و زندگی بدون آن امکانپذیر نمیباشد.
- کلسیم: برای سختی و استحکام استخوان ها و دندان ها کمک می کند، همچنین برای عملکرد اعصاب و عضلات ، و برای انعقاد خون مهم است.
- هیدروژن : در ترکیب آب در بدن است وآب در طبیعت از هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است.
- نیتروژن : آمینو اسید های بدن از نیتروژن تشکیل شده اند.
- کربن : ترکیبات آلی در بدن و طبیعت از کربن هستند.با توجه به تصویر متوجه می شویم درصد برخی از عناصر مانند اکسیژن و کربن و نیتروژن دربدن ما زیاد و تقریبا مشابه درصد آن ها در پوسته زمین است اما برخی از عناصر مثل سیلسیم و آلومینیم در پوسته زمین فراوان اما در بدن ما بسیار کم است.
گفت و گو کنید صفحه 11
پلیمرهای طبیعی
پلیمرهای طبیعی بر اساس منبع و روش تهیه به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
- پلیمرهایی که در بدن موجودات زنده ساخته میشوند و انسانها نقشی در تهیه آنها ندارند، اما برای استفاده در فرآیندهای صنعتی باید اصلاحاتی برروی این پلیمرها انجام شود. ازجمله این پلیمرها میتوان به نشاسته، سلولز، پروتئین و . . . اشاره کرد.
- پلیمرهای مصنوعی که پایه طبیعی دارند، یعنی این نوع پلیمر از مونومرهای طبیعی ساخته میشوند که پلیلاکتیک اسید که از پلیمریزاسیون لاکتیک اسید به روش بازشدن حلقه تهیه میشود از آن جمله است.
- دسته دیگر پلیمرهای طبیعی، اصطلاحاً به پلیمرهای میکروبی معروف هستند. علت این نامگذاری، تهیه این پلیمرها به کمک باکتری یا میکروبها میباشد. از جمله این پلیمرهای میکروبی میتوان به پلیهیدروکسی بوتیرات اشاره کرد.
یکی از پلیمرهای پایه طبیعی پرکاربرد پلیلاکتیک اسید میباشد. این پلیمر به دلیل قیمت مناسبتر نسبت به سایر پلیمرهای طبیعی و خواص مناسب بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاست.
کاربرد ها:
- جلوگیری از آلودگی محیط زیست
- جلوگیری از افزایش گازهای گلخانهای
- سازگاری با بافت موجود زنده
- استفاده از منابع تجدیدپذیر برای تهیه آن
جمع آوری اطلاعات صفحه 12
کاربرد انواع پلاستیک
پلاستیک ماده ای مصنوعی است. این ماده از ترکیبات آلی ساده ساخته می شود.
معمولا همراه نام پلاستیک واژه پلی (مثل پلی تن) به کار میرود. پلی تن یعنی تعداد زیادی مولکول اتن که به هم پیوسته اند.
امروزه دانشمندان مواد خام بسیاری کشف کرده اند که در ساخت انواع مختلف پلاستیک بکار می روند. اکثر مواد پلاستیکی را از مواد خام و اولیه ای که توسط صنایع زغال سنگ و نفت خام تولید می شوند،می سازند.
پلاستیک در زندگی روزمرهء امروزی کاربردهای فراوانی دارد و در ساخت بسیاری از کالا ها مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده در ساخت عدسی ها و پنجره هواپیماها به کار میرود.
پلاستیک دارای خواص بسیاری است. از این رو در بسیاری از موارد به کار می آید. پلاستیک انواع گوناگونی دارد و ازهر نوعی مواد مخصوصی به دست می آورند. برخی را از زغال سنگ، برخی دیگر را از نمک، یا از الیاف پنبه و یا چوب تهیه می کنند. اما به هر حال، در تمام موارد مهم آن است که مولکول ها به ترتیب صحیحی زنجیره وار پهلوی هم قرار گیرند و بعد هم مواد شیمیایی لازم را بر آن ها بیفزایند.
طبقه بندی پلاستیک ها
طبقه بندی پلاستیک هادر مهمترین تقسیم بندی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
الف) ترموپلاست ها (پلاستیک های گرما نرم): یعنی پلاستیک هایی که در اثر حرارت نرم شده و در اثر از دست دادن حرارت سخت می شود؛ مثل: نایلون.
ب) ترموست ها (پلاستیک های گرما سخت): منظور پلاستیک هایی که برای اولین بار در اثر حرارت شکل پودری آنها به قطعه ای یک پارچه تبدیل می شود. اما این قطعه دیگر هرگز توسط گرما ذوب نخواهد شد؛ مانند: ملامین، باکالیت.
ترموپلاست ها
ترموپلاست ها دارای مجموعۀ ۱۰خانواده ای می باشند.
پلی الفینها
الف) پلاستیک پلی اتیلن: (PE) پلاستیکی است ارزان و سبک که مصارف بسیار زیادی دارد. همچنین تولید فیلم، صنعت بسته بندی، پوشش کاغذ، لوازم آشپزخانه، آزمایشگاه، اسباب بازی، انواع ظروف بادی و تزریقی و ظروف مقاوم در برابر مواد شیمیایی خورنده نظیر اسید فلوئویدریک (HF) و آمونیاک (NH3) کاربرد دارد.
ب) پلاستیک پلی پروپیلن (PP) : سبک ترین پلاستیک تولید شده می باشد (۰/۹ g/cm³) که خواص آن شبیه پلی اتیلن بوده اما سخت و دمای نرم شدن آن بیشتر است.
پلیمرهای وینیلی
الف) پلی ونیل کلراید (P.V.C) : در دو نوع عمده تولید می شود؛ نوع غیر نرم P.V.C که سخت و شکننده بوده و مقاومت آن در برابر ضربه کم است؛ مانند: انواع لوله ها و اتصالات پلاستیکی مورد استفاده در ساختمان و یا ورق های خشک P.V.C
پلیمرهای فلئوردار
با افزودن یک یا چند اتم فلوئور به مولکول \”وینیل\” پلاستیک هایی نسوز، مقاوم در برابر حلال ها و مقاوم در برابر عوامل جوی و ماوراء بنفش ایجاد می شود. (برخلاف پلیمرهای تکراردار)
پلی استایرن
پلاستیکی روشن، سخت و شکننده است که از آن اسفنج (استایروفوم) تهیه کرده که دارای وزن حجمی کمی بوده و عایق مناسبی به حساب می آید و به علت محبوس شدن گازها در آن ضریب هدایت حرارتی پایین داشته و در صنایع عایق ساختمانی یا صنایع برودتی (یخچال ها و سرد خانه ها) کاربرد دارد.
پلاستیک های آکریلیکی
نام تجاری آنها \”پلاکسی گلاس\” یا \”لوسیت\” می باشد. شفاف بوده و بهتر از شیشه نور را از خود عبور می دهد و از آن در ساخت تابلوی علائم، چراغ عقب اتومبیل استفاده می شود. مقاومت آن در برابر اشعۀ ماوراء بنفش خوب اما در برابر خراش و سایش ضعیف است.
نایلون(پلی آمید)
نایلون ها ساختمانی شبیه پلیمرهای پروتئینی داشته همچنین دارای استحکام بالا. در قطعات درگیر ماشین (دنده ها) ساچمه ها و … کاربرد دارند. نایلون ها همچنین در تولید الیاف مصنوعی استفاده می شوند. (انواع البسه و جوراب) و می تواند تا ۸% وزن خود رطوبت جذب نمایند.
پلی فرمالدئید (استال)
با نام تجاری \”درلین\” تولید و عرضه شده و از آن چرخدنده و برنه ماشین های صنعتی را می سازند.
پلی کربنات
ماده ای شفاف، چقر، مقاوم به حرارت دارای ثبات ابعاد؛ کار آن در تولید کلاه های ایمنی سخت، پیچ و مهره و پرۀ پمپ استفاده می شود.
پلی سولفان ها
دارای سختی و چقری بوده ودر برابر حرارت مقاومند و ضد شعله بوده به نحوی که بخوبی خود شعله را خاموش می کنند.
رزین های فرمالدئیدی
از سخت ترین مواد پلاستیکی بوده که همگی شکننده می باشند.
که در تولید کلید، پریز، پایه لامپ، پیچ رادیو، لنت ترمز، زیر سیگاری و نیز به عنوان چسب جهت تخته چند لایه کاربرد دارد.
میزان تولید سالیانه:
سالانه حدود ۱۷۷ هزار تن پلاستیک تولید میشود (حدود ۵۰۰ تن در روز) که این رقم در ایران حدود ۴۰ تن در روز است.
گفت و گو کنید صفحه 12
همه چیزهای اطراف ما را مواد تشکیل میدهند این مواد همچنان که در ساختمان بدن ما و وجود ما قرار دارند در فرهنگ و افکار ما نیز ریشه دارند. در حقیقت مواد آنچنان با ظهور و عروج بشر رابطه نزدیک داشته است که نامه ای سنگ ، مفرغ و آهن را به دوران های تمدن اطلاق شده است.
مواد طبیعی و ساخته بشر جزئی لازم در زندگی ما شدهاند ، چنانکه اغلب آنها را رایگان میدانیم و با وجود این مواد به غذا ، فضای زندگی ، انرژی و اطلاعات که منابع اصلی گذران زندگی بشرند نیز اطلاق میشود.
مواد در حقیقت دستمایه کار در جامعه است و نه تنها در روش زندگی بلکه در امنیت و آسایش ملت ها نقش قاطعی داشتهاند. پس لازم است در مصرف آن ها عاقلانه و درست عمل کنیم. برخی از مواد تجدید ناپذیر هستند و به نسل های بعدی بشر هم تعلق دارند و در برابر مصرف بهینه آن ها و حفظ محیط زیست مسئولیت داریم.
عالی
عالیی
واقعا عالییی بود
خیلی عالی بود
باتشکر
خیلی عالی بود