در این فصل به انواع سنگ ها و چگونگی تشکیل آن ها در علوم هشتم فصل 12 پرداخته شده است.
سنگ به مواد غیر زنده و جامدی گفته مى شود که به طور طبيعى از اجتماع و استحکام يک يا چند نوع کانى موجود در پوسته ى زمين تشکيل شده باشد.
سنگ ها از نظر مقاومت در برابر عوامل فیزیکی و شیمیایی، رنگ چگالی و ترکیب مواد تشکیل دهنده ( نوع کانی) و نحوه تشکیل و … متفاوتند و با توجه به این خصوصیات کاربردهای متفاوت دارند.
بعضی سنگ ها حاوی منابع مختلفی مانند نفت، گاز، آهن، طلا و … هستند که پس از استخراج، مورد استفاده قرار می گیرند و بعضی دیگر به طور مستقیم از کوه ها استخراج و در صنایع ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند.
سنگها، اطلاعات زیادی مانند مدت زمان تشکیل، سن پدیده های زمین شناسی، بررسی تحول در حیات، شرایط رسوبگذاری و … را در اختیار زمین شناسان قرار می دهند.
استحکام سنگ ها متفاوت است. سنگ هایی که استحکام بیش تری دارند در کف و نمای ساختمان و ساختن مجسمه کاربرد دارند.
اگر شرایط محیطی فراهم باشد سنگ ها با گذشت زمان به خاک تبدیل شده و بستری برای زیستن جانداران به وجود می آید.
سنگ ها را از نظر منشاء پیدایش به سه گروه تقسیم می کنند.
سنگ آذرین درعلوم هشتم فصل 12 : سنگ ها
هرچه از سطح زمین به داخل می رویم دما افزایش می یابد.
(به ازای هر یک کیلومتر حدود 30 درجه سانتی گراد دما افزایش می یابد.)
زمین شناسان منبع اصلی گرمای داخل زمین را فعالیت برخی عناصر سنگین می دانند که بر اثر شکافت آنها، عناصر سبک تر و گرمای زیاد حاصل می شود.
گرما و سایر عوامل سبب ذوب شدن سنگها و تشکیل ماگما می شود.
عوامل موثر بر تشکیل ماگما :
گرما:
افزایش دما سبب ذوب سریعتر مواد و تشکیل ماگما می شود.
فشار:
هرچه فشار بر روی سنگ ها کم تر شود، سریع تر ذوب می شوند.
در اعماق زمین که فشار زیاد است، برای ذوب شدن سنگ ها به گرمای بیشتری نیاز است.
آب:
در اعماق زمین آب سبب جدا شدن سریع یون های سنگ می شود و سرعت ذوب سنگ و تشکیل ماگما افزایش می یابد.
ماگما مواد مذاب طبیعی، داغ، متحرک و سرشار از گاز است.
ماگما به علت داشتن گاز فراوان و حرارت زیاد چگالی کمتری نسبت به سنگ های اطراف خود داشته در نتیجه به سمت بالا حرکت کرده و اگر راهی به سطح زمین پیدا کند، پس از انجماد، سنگ های آذرین بیرونی را تشکیل می دهد.
ماگما اگر زیر سطح زمین، سرد شود سنگ های آذرین درونی را به وجود می آورد.
تفاوت اصلی سنگ آذرین بیرونی و درونی ، در اندازه بلور کانی های آن ها است.
ویژگی سنگ های آذرین:
ساختمان بلوری، نداشتن فضای خالی بین بلورها، سخت و محکم، نداشتن فسیل.
سنگ های رسوبی در علوم هشتم فصل 12 : سنگ ها
این سنگ ها نسبت به سنگ های دیگر حجم کمتری از سطح پوسته زمین را تشکیل می دهند. (حدود%5) و در سطح زمین ایجاد می شوند.
بنابراین در سطح زمین بیشتر به چشم می خورند. سنگهای رسوبی %75 سطح خشکی های زمین را پوشانده اند.
اما سنگ های آذرین و دگرگونی، %95 سنگ های روی پوسته ی زمین را تا عمق 16 کیلومتر تشکیل می دهند.
منشا سنگ های رسوبی:
مواد حاصل از فرسایش سنگ ها، توسط آب به درياها منتقل و به صورت لايه لايه روي هم ته نشين مي شوند و رسوبات (نهشته ها) را تشكيل مي دهند.
نام ذرات تخریب شده ی سنگ ها بر اساس اندازه، به ترتیب از کوچک به بزرگ عبارتند از :
رس، ماسه، شن، ریگ، قلوه سنگ و تخته سنگ.
روش های ایجاد سنگ های رسوبی:
1) بيش تر سنگ های رسوبی بر اثر فشار لايه هاي رسوبي بر روی هم دیگر حاصل می شوند.
وقتی رسوبات روی هم انباشته می شوند، بر اثر فشار لايه هاي بالايي بر لايه هاي زیرین، آب درون آن ها خارج شده و سخت مي شوند. مانند سنگ رستي
2) بعضي از مواد محلول با انجام واكنش هاي پيچيده شيميايي رسوب مي كنند.
3) آب درياها و درياچه ها به مقدار زيادي مواد محلول دارند(حدود 35 درصد).
وقتي آب آن ها بر اثر گرما تبخير شود ، مقدار زيادي از املاح محلول در آب رسوب مي كنند و به سنگ تبديل مي شوند.
مثل سنگ گچ – سنگ نمك
4) از اجتماع بقایای جانداران در داخل حوضه های رسوبی سنگ رسوبی تشکیل می شود.
مانند زغال سنگ، لوماشل و کوکینا.
5) برخی رسوبات بر اثر فشار به هم نمي چسبند مثل ماسه اين مواد توسط يك ماده چسبندهاي مانند سيمان به هم مي چسبند و پس از مدت نسبتا طولانی، سنگ های رسوبی آواری را به وجود می آورند.
مثل ماسه سنگ و كنگلومرا
دو ويژگی سنگ های رسوبی:
سنگ های رسوبی لایه لایه هستند و در درون آن ها فسیل وجود دارد.
سنگهای دگرگون: علوم هشتم فصل 12 : سنگ ها
بعضي از سنگ هاي رسويي يا آذرين اگر مدت زيادي در اعماق زمين بمانند، بايد فشار و گرماي زيادي را تحمل كنند.
اين سنگ ها مانند آجر پخته مي شوند و شكل قبلي خود را از دست مي دهند و دیگر شباهتی به سنگ های اولیه ندارند.
به همين دليل به آنها سنگ هاي دگرگون شده مي گويند.
مانند سنگ مرمر که از دگرگون شدن سنگ آهک به وجود می آید.
یک پله بالاتر
علوم هشتم فصل 12: سنگ ها
عوامل موثر بر دگرگونی سنگ ها : فشار، گرما ، سیالاتی مانند آب و زمان
مرغوبیت سنگ دگرگون شده بستگی به میزان فشار و گرمایی دارد که آن سنگ زمانی در زیر زمین تحمل کرده است.
وقتي سنگي دچار دگرگوني مي شود ممكن است دو نوع تغيير در ساختمان آن ایجاد شود.
1) تغيير در نوع كاني ها موجود در سنگ
2) تغيير در طرز قرار گرفتن كاني ها
سنگ های دگرگون شده معمولا دوام و استحکام زیادی دارند زیرا گرما و فشار فضاهای بین دانه های آنها را از بین برده و بر تراکم آن ها افزوده است.
سنگهای دگرگونی کاربردهای مختلفی دارند از جمله :
1) برخی از آن ها به دلیل زیبایی و استحکام زیاد در مجسمه سازی و نمای ساختمان به کار می روند. مانند مرمر
2) بعضی کانی های موجود در سنگ دگرگونی مورد استفاده قرار می گیرند
مانند گرافیت در مغز مداد
3) گاهی در سنگ های دگرگونی منابع ارزشمندی چون مس ، روی ، آهن و طلا یافت می شود.
طبقه بندی دگرگونی سنگ ها
دارای جهت یافتگی (حرارت + فشار) : اگر فشار جهت دار باشد (در بعضی جهات بیش تر از جهات دیگر باشد) در سنگ تغییراتی به وجود می آید که پیدایش چین خوردگی و شکستگی از مهمترین آنهاست در این حالت در سنگ منظره ی لایه ای ایجاد می شود. مانند سنگ لوح، شیست، گنیس.
فاقد جهت یافتگی(حرارت + محلول های داغ): اگر فشار همه جانبه (در تمام جهات) به سنگ وارد شود، نتیجه آن متراکم شدن سنگ می شود. مانند: مرمر و کوارتزیت
تدریس در مدارس نمونه دولتی و استعداد های درخشان
مدرس ضمن خدمت فرهنگیان
تولید نرم افزار های آموزشی علوم تجربی متنا ،
مولف کتاب های کمک آموزشی و همکاری با انتشارات منتشران و اقلیم مهر
وقتی رسوبات روی هم انباشته شوند و طی میلیون ها سال توسط عوامل مختلف سخت و به سنگ تبدیل شوند سنگ رسوبی به وجود می آید اگر ذرات تشکیل‌دهنده این رسوبات در اثر تخریب سنگهای مناطق قاره‌ای به وجود آمده‌اند و توسط رودخانه‌ها به درون حوضه رسوبی حمل شده و رسوب و به سنگ تبدیل شود سنگ رسوبی آواری ایجاد شده است.
عالییییییی 💜💜
سلام وخسته نباشید مطالب عالی بودن واقعا ممنونم من مونده بودم که چجوری همچین درس به این پیچیدگی رو برای امتحان نوبت دوم حفظ و یا بگیرم خیلی ممنون🌹🌹🌹🌹🌹🌹
سلام ببخشید میشه توضیح بدین سنگ رسوبی و آواری رو؟
بطور خلاصه و کوتاه
وقتی رسوبات روی هم انباشته شوند و طی میلیون ها سال توسط عوامل مختلف سخت و به سنگ تبدیل شوند سنگ رسوبی به وجود می آید اگر ذرات تشکیل‌دهنده این رسوبات در اثر تخریب سنگهای مناطق قاره‌ای به وجود آمده‌اند و توسط رودخانه‌ها به درون حوضه رسوبی حمل شده و رسوب و به سنگ تبدیل شود سنگ رسوبی آواری ایجاد شده است.
عالی بود🌸