الگوی تدریس ساخت گرایی
مقدمه:
از نظر طبقه بندی، روش الگوی تدریس ساخت گرایی جزو روش های فعال و اكتشافی است كه بر تولید،كنترل و تعمیم دانش تأكید می كند.
در فرآیند تدریس ساخت گرایی معلم و همه ی امكانات تسهیل كننده هستند و جزو خدمات آموزشی به حساب می آیند.
بنابراین، در این روش، دانش آموز نقش اساسی را ایفا می كند.
هدف:
جستجوی فعالانه فراگیرندگان ازطریق فعالیت های گوناگون برای كشف راه حل ها، مفاهیم، اصول و قوانین، یكی از اهدافمهم در این روش است.
داشتن روحیه ی كاوشگری برای ایجاد سؤال، طراحی، اجرا، ابداع وبه دست آوردن جواب، یكی از ویژگی های ساخت گرایی است.
این الگوی تدریس ازپویاترین و كارآمدترین، الگوهای تدریس است كه در بسیاری از كلاس های دنیا با موفقیت در حال اجرا است.
مراحل اجرای الگوی تدریس حاضر در 5 مرحله برنامه ریزی واجرا می شود؛ مراحل مورد نظر عبارت اند از:
-1 درگیر گردن Engaging
-2 كاوش Exploration
-3 توصیف( (Explanation
-4 شرح و بسط گسترش( Elaboration)
-5ارزشیابی ( Elaboration)
دلیل نام گذاری الگوی تدریس ساخت گرایی به الگوی E5،
آغازشدن هر مرحله با حرف E است.
برای درك بهتر این الگوی تدریس ساخت گرایی حاضر، درس حشرات ازكتاب علوم نهم بر اساس این 5 مرحله آموزش داده می شود.
مرحله اول:
درگیر شدن این مرحله برای جلب توجه كلاس به موضوع مورد آموزش و ایجاد هیجان وانگیزش در فراگیران طراحی شده است.
یك سؤال جالب، یك داستان نیمه تمام، یك عكس خوب،ارائه یك فعالیت مناسب علمی و یا … می تواند مورد استفاده معلم قرار گیرد
درآموزش درس حشرات معلم برای اجرای این مرحله می تواند در صورتی كه امكانات محیطی اجازه می دهد به افراد گروه فرصتی بدهد
تا در یك مدت زمان تعیین شده در محیط اطراف خود به دنبال جمع آوری حشرات باشند.
بچه هایی كه در پایان این مدت به كلاس باز می گردند
هیجان زده و با انگیزه كافی آماده اند تا در ادامه كار با معلم همراه باشند.
در صورتی كه چنین امكانی در اختیار نباشد معلم می تواند با پیش بینی كه از جلسه قبلا انجام می دهد از هر گروه بخواهد تا یك نوع حشره با خود به كلاس بیاورند
و در غیراین صورت می تواند تصاویر جالبی از انواع مختلف حشرات را با خود به كلاس بیاورد ویا حداقل از تصاویر كتاب استفاده كند.
مرحله دوم :
كاوش در این مرحله كه مطالعه بعد از انگیزه می باشد
معلم از گروه ها می خواهد تا به مشاهده ی حشرات بپردازند.
دراینجا مشاهدات دانش آموزان از حشرات می تواند شامل مشاهده رفتار و اجزای ساختمان بدن حشرات باشد.
همه ی گروه ها فعال و به جستجو و مطالعه مشغول هستند.
ضمن اینكه ازوسایل ساده ای مانند ذره بین و … نیز استفاده می كنند.
در تمام لحظات گروه یادداشت برداری می كند. اطلاعات خود را از بدن حشره و رفتار آن یادداشت می كند.
- رفتار ساختمان بدن
- پرواز می كند.
- دو شاخك دارد.
- به محرك پاسخ میدهد.
- ………………….
- …………………. 6 پا دارد.
- ………………….
در واقع ایجاد و تقویت هماهنگی مغز و دست در حین كسب تجربه از اهداف مهم این مرحله است.
این مرحله به دانش آموزان در ایجاد یك قالب وچهارچوب فكری برای تشكیل مفاهیم جدید كمك می كند.
در این مرحله معلم نقش راهنمادارد.
مرحله سوم:
توصیف در این مرحله معلم باید رشته ی كار را به دست دانش آموزان بدهد.
دانش آموزان برای كار و فعالیت انجام شده توضیح منطقی و مستدل ارائه می دهند و به توصیف مشاهدات می پردازند. بحث بین دانش آموزان آغاز می شود.
بچه ها سعی می كنند از معلم سؤال كنند. ولی معلم پاسخ نمی دهد و تلاش می كند باتوصیف، دانش آموز به دنبال نام علمی حشره بگردد.
شاگردان اطلاعاتی را به دست آورده اند.
آنها حشرات را پیدا كرده اند،
مشاهده ی دقیق انجام داده اند و مشاهدات خود را توصیف كرده اند.
فقط نام های علمی را نمی دانند و معلم باید به عنوان یك راز آن را تا آخر برنامه نگه دارد.
مرحله چهارم:
شرح و بسط:
بچه ها خوشحال هستند وچون با انگیزه كار را شروع كرده اند اطلاعات زیادی به دست آورده اند.
آنها به كتابهای مختلف، دائرة المعارف ها، نرم افزارهای كامپیوتری و … مراجعه می كنند.
معلم فقط به بچه ها راه جمع آوری اطلاعات را یاد می دهد و نشان می دهد كه چگونه میتوانند خودشان مشكلات را حل كنند.
در این مرحله مثال های اضافی و موارد بیشتری درباره مفاهیم اصلی درس ارائه می گردد .
از دانش آموزان خواسته می شود تا از آموخته ها و یادگیری های قبلی برای گسترش و بسط و تعمیم به دیگر مفاهیم استفاده كنند
به این ترتیب در این مرحله معلم خوشحال است كه خود حشره شناس نیست لیكن بچه ها را برای تلاش بیشتر و بررسی دقیق تر هدایت كرده است.
مرحله پنجم:
ارزشیابی ارزشیابی مستمر در طول انجام فعالیت و از مرحله اول آغاز شده است.
در این مرحله برای ارزشیابی پایانی معلم می تواند از یك روش بسیار جالب استفاده كند به این صورت كه ازهر گروه بخواهد گزارش كاملی از رفتار، ساختمان و … حشرات توصیف كنند.
سپس گزارش را در اختیار گروه دیگر یا حتی كلاس دیگر قرار دهد تا بر اساس توصیفی كه ازحشره در گزارش شده شكل حشره را بكشند.
مسلم است كه هر چه توصیف دقیق تر باشدنقاشی هم كامل تر است و مثلا” اگر در یك نقاشی، حشره شاخك نداشته باشد یعنی توصیف كامل نبوده است.
حتی یك نوع خود ارزیابی می تواند صورت گیرد و خود گروه بر اساس معیارهای تعیین شده از سوی معلم تشخیص خواهند داد كه شكل كشیده شده تا چه حد كامل بوده است و این بستگی به انتظار معلم و نوع ارزشیابی دارد.
به طور كلی الگوی تدریس ساخت گرایی 5E در افزایش سواد علمی در درس علوم و ریاضی و دروس دیگر كاربرد دارد و بسیار موفق بوده است.
مثال دیگر الگوی تدریس ساخت گرایی موضوع: گل علوم هشتم
مرحله اول: درگیر كردن
معلم :
بچه ها امروز می خواهیم یك كارگروهی بسیار جالب و هیجان انگیز انجام دهیم.
فصل بهار است و موضوع فعالیت امروز ما نیز گل ها هستند هر گروه تلاش كنید در مدت زمان 5 الی 10 دقیقه حداقل یك نمونه گل از محیط اطراف انتخاب كنیدولی از چیدن گل خودداری كنید.
در صورت نبودن گل در محیط، گروه ها می توانند ازتصویر یك گل، گل مصنوعی، گل خشك و … استفاده كنند.)
گروه مینا: (هیجان زده) ماگل زیبایی پیدا كرده ایم.
گروه رعنا: گل ما رنگ قشنگی دارد و بسیار خوشبو است.
………………………………………………………………………………….
مرحله دوم: جستجوگری (كاوش)
معلم:
حالا كه هر گروه گلی برای خود انتخاب كرده اند گروه ها فرصت دارند تا ساختمان، اجزا و رفتار گل هایی را كه انتخاب كرده اند بررسی كنند.
می توانید از ذره بین هم برای مشاهده ی اجزای گل استفاده كنید.
گروه مریم: منظور از مشاهده ی اجزای گل چیست؟
معلم: شما می توانید از همه ی حواس خود برای مشاهده ی اجزای گل و رفتار آن استفاده كنید و با دقت یادداشت برداری كنید.
گروه های دانش آموزی همه در نهایت كنجكاوی به جستجو برای شناخت اجزای گل ورفتار آن می پردازند.
گروه رعنا با استفاده از كتاب جدول مقابل را تشكیل میدهند.
اجزای گل رنگ شكل رفتار گل
1- كاسبرگ
2- پرچم
3- ………
4- ……….
………………. سبز
……………
…………..
…………….
……………… برگمانند
………………
………………..
نمونه جدول گروه رعنا
مرحله سوم: توصیف
معلم:
گروه های دانش آموزی حالاشما به توصیف مشاهدات خود از اجزا و رفتار گل بپردازید و برای آنچه كه مشاهده كردهاید توضیح و استدلال منطقی ارائه دهید.
گروه مینا:
در گروه با دوستان خود بهبحث و گفتگوی می پردازند و در پایان این بحث و گفتگوی علمی آنها به خوبی می توانندقسمت های مختلف یك گل را شناسایی و رفتار گل را توصیف كنند.
آنها فقط نام علمی گل را نمی دانند.
معلم:
گروه ها در این مرحله برای جمع آوری اطلاعات بیشتر ودقیق تر كردن بررسی خود باید به منابع اطلاعاتی كه در اختیار دارید مراجعه كنید .
گروه مریم: منظور شما از منابع اطلاعاتی چیست؟
معلم: مراجعه شما بهكتابخانه مدرسه، گلفروشی، باغبان، دائرة المعارف نرم افزارهای كامپیوتری و …………………. می تواند منابع اطلاعاتی شما باشند.
(گروه ها تلاش برای جمع آوری اطلاعات و پیدا كردن نام علمی گل را شروع می كنند.)
معلم:
شما خود گل مورد نظرتان را پیدا كرده اید، آن را مشاهده كرده توصیف نموده، اطلاعات بدست آورده اید و نام علمی گل مورد نظر خود را به دست آورده اید.
معلم:
حالا هر گروه گل انتخابی خود را به دیگر گروه ها نشان دهند و با هم تبادل تجربه در تفاوت ها و شباهتهای گل های خود بنمایید.
گروه رعنا: شما می توانید نام گیاه این گل را به مابگویید
معلم:
من یك گیاه شناس نیستم، شما می توانید با مراجعه به منابع اطلاعاتی كه در اختیار دارید به نام گیاه مورد نظر دست یابید. و به این ترتیب مسائل و مشكلات خود را در زندگی نیز رفع كنید.
مرحله پنجم:
ارزشیابی معلم مرحله به مرحله گروه ها را تحت نظر داشته و انتظارات خود را در دفتر یادداشت خود ثبت می كند.
در مرحله چهارم ارزشیابی مستمر را به كارگروهی اختصاص می دهد.
ارزشیابی پایانی
معلم:
گروه ها توصیف خود را از گل انتخابی خود بنویسند این كار را با دقت كاملانجام دهید. زیرا برای معرفی هر یك از اجزای گل و رفتار آن نمره ی جداگانه منظور می شود.
معلم:
گروه رعنا شما گزارش گروه مینا را بگیرید و بر اساس توصیف ارائه شده در گزارش شكل گل انتخابی گروه مینا را رسم كنید.
و گروه مریم شما هم گزارش گروه …………………….
معلم:
هر یك از گروه ها دقت كنند نسبت به معیار تعیین شده روی تابلو نمره گروه مورد ارزیابی خود را معین كنند.
مثال ها بسیار جالب و عالی بود